Jesteś tutaj:

Autor: Janusz Bujok

Pomoc społeczna jest instrumentem polityki społecznej państwa przeznaczonym do wspierania osób i rodzin w trudnych sytuacjach życiowych, z którymi nie są one w stanie poradzić samodzielnie. Podejmuje ona działania w sytuacjach zagrożenia podstawowych potrzeb życiowych oraz obniżenia jakości życia poniżej społecznie akceptowanego minimum. Pomoc społeczna pomaga tworzyć warunki umożliwiające godną egzystencję, jak również przyczynia się do wyrównywania nadmiernych zróżnicowań społecznych. Instrument ten służy także do kompensowania różnorakich szkód, np. wynikających z bezrobocia, sieroctwa, niepełnosprawności, chorób. Ponadto pomoc społeczna zapewnia poczucie bezpieczeństwa socjalnego poprzez udzielanie różnego rodzaju zasiłków i świadczeń uzupełniających dochody z pracy, systemu emerytalno-rentowego oraz innych systemów zabezpieczenia społecznego. Skutkiem działań pomocy społecznej powinno być eliminowanie wykluczenia społecznego oraz usamodzielnianie się jej beneficjentów. Pomoc społeczna polega w szczególności na:

  1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń;
  2. pracy socjalnej;
  3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej;
  4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej;
  5. realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;
  6. rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Zgodnie z treścią art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, wsparcia udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:

  • ubóstwa;
  • sieroctwa;
  • bezdomności;
  • bezrobocia;
  • niepełnosprawności;
  • długotrwałej lub ciężkiej choroby;
  • przemocy w rodzinie;
  • potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
  • potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
  • bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
  • trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach;
  • trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
  • alkoholizmu lub narkomanii;
  • zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
  • klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Kryteria dochodowe

Dochody osób starających się o świadczenia z pomocy społecznej, nie mogą przekraczać:

dochód dla osoby samotnie gospodarującej – kwoty 701 zł,
dochód dla osoby w rodzinie – kwoty 528 zł.

Wartość dochodu miesięcznego z 1h przeliczeniowego – 308zł

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 r.

Dz.U. z dn. 13.07.2018 poz. 1358

Zakres działania: Pomoc społeczna umożliwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Pracownik socjalny : Anna Ogrocka-Czyż

Rejon Malinki : ul. Malinka, Jałowcowa, Rastoki, Fiedorowska, Sadowy, Kędziorowska, Niedzwiedzia, Cieńkowska, Chałupiańska, Kadłubowa, Stryczków, Ogródkowa, Koszarzyska, Malinczanów, Bajcary

Rejon Centrum I: ul. Kolejowa, Lipowa, Sosnowa, P. Stellera, Towarowa, Sarnia, Pl. B. Hoffa

Rejon Centrum II: ul. Ochorowicza, Dziechcinka, Strażacka, os. Jurzyków

Rejon Głębce: Mały Stożek, Turystyczna, Zjazdowa, Górna, Głęboka


Główny specjalista pracy socjalnej: Barbara Nikiel

Rejon Centrum I: ul. B. Prusa, os.XXV-lecia, 1 Maja, os. Kamienny

Rejon Centrum II: ul. Krzywa, Jesionowa, Reymonta, Siglanów, Wspólna, Radosna, Przykopa, Brzegowa, Kopydło

Rejon Skolnity: os. Skolnity

Rejon Głębce: ul. Spokojna


Specjalista pracy socjalnej: Barbara Raszka

Rejon Centrum III: ul. Bukowa, Dębowa, Gimnazjalna, Górnośląska, Groniczek, Konopnickiej, Strumykowa, Kuryatty, Kwiatowa, 11 Listopada, Ks. Bursche, Olimpijska, Partecznik, Przylesie, Różana, Stroma, Willowa, Wodna, Wiosenna, Letnia, Jarzębata, Stalmacha, Sztwiertni

Rejon Nowa Osada: ul. Wyzwolenia, Krótka, Liściasta, Pod Kozińce, Sportowa, Do Potoku, Na Stoku, os. Wróblonki, Prosta, Łukowa, Jasna, Zielona, Wypoczynkowa, Gościejów, Partyzantów, Bielanów, Torfowa, Tartaczna


Starszy pracownik socjalny: Agnieszka Nowicka

Rejon Jawornik: ul. Brzozowa, Leśna, Świerkowa, Wańkowska, Kiczerowska, Pod Beskidek, J. Niemca, Wrzosowa, Jodłowa, Soszowska, Polna, Brańców, Cieślarów, Bucznik, Nowa, Jawornik

Rejon Centrum II: Bulwar Słoneczny, Gahura, Przemysłowa, Cicha, Ustrońska, Żwirowa, os. Zdejszy

Rejon Tokarni: os. Tokarnia

Rejon Głębce: ul. Kasztanowa, Głębce, Klonowa, Kręta, Dworcowa, Spacerowa


Specjalista pracy socjalnej: Agnieszka Szalbot

Rejon Czarnego: ul. Czarne, Cieńków, Noclegi, Zameczek, Czarna Wisełka, Borowina, Skalna, Bobrów, Równe, Czupel, Nad Zaporą, Słoneczna, Jelenia, Nowina, Połomska,Wątrobne

Rejon Głębce: Głębce Górne, os. Mrózków, os. Kobyla, os. Kozińce

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

  • niepełnosprawnemu dziecku;
  • osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  • osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia;
  • osobie, która ukończyła 75 lat.

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje:

  • osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego;
  • osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie;
  • jeżeli członkowi rodziny przysługuje za granicą świadczenie na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tej osoby, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Obecnie wysokość zasiłku pielęgnacyjnego to 153,00 zł miesięcznie.
 
Świadczenie pielęgnacyjne

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przysługuje:

  1. matce albo ojcu,
  2. opiekunowi faktycznemu dziecka,
  3. osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną, w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
  4. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
    – jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Osobom, o których mowa w pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

  1. rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  2. nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  3. nie ma osób, o których mowa w pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje wtedy, gdy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

  1. nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
  2. w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:

  1. osoba sprawująca opiekę:
    a) ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
    b) ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego;
  2. osoba wymagająca opieki:
    – pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
    – została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu,
  3. na osobę wymagającej opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury,
  4. członek rodziny osoby sprawującej opiekę ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na tę lub inną osobę w rodzinie lub poza rodziną specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego,
  5. na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub prawo do świadczenia pielęgnacyjnego,
  6. na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Aktualnie kwota świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 1300 zł miesięcznie. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje niezależnie od dochodów rodziny.

Specjalny zasiłek opiekuńczy

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788 i 1529) ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielniej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Jest to świadczenie uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego. Łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie może przekraczać kwoty 764,-zł netto.
Za dochód osoby sprawującej opiekę uważa się dochód następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Za dochód rodziny osoby wymagającej opieki uważa się dochód następujących członków rodziny:

  1. w przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest małoletnia:
    a) osoby wymagającej opieki,
    b) rodziców osoby wymagającej opieki,
    c) małżonka rodzica osoby wymagającej opieki,
    d) osoby, z którą rodzic osoby wymagającej opieki wychowuje wspólne dziecko,
    e) pozostających na utrzymaniu osób, o których mowa w lit. a-d, dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia
    – z tym że do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko, a także rodzica osoby wymagającej opieki zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do alimentów na jej rzecz.
  2. w przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest pełnoletnia:
    a) osoby wymagającej opieki,
    b) małżonka osoby wymagającej opieki,
    c) osoby, z którą osoba wymagająca opieki wychowuje wspólne dziecko,
    d) pozostających na utrzymaniu osób, o których mowa w lit. a-c, dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia
    – z tym że do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli:

  1. osoba sprawująca opiekę:
    a) ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno – rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
    b) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów,
    c) ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego,
    d) legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
  2. osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, w rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotów wykonujących działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;
  3. na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
  4. członek rodziny osoby sprawującej opiekę ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 ustawy, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego;
  5. na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 ustawy, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub prawo do świadczenia pielęgnacyjnego;
  6. na osobę wymagającą opieki członek rodziny jest uprawniony za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje w kwocie 520 zł miesięcznie.

Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia opieki i wychowania przez rodziców.  Jest sprawowana w formie rodzinnej: rodzina zastępcza (spokrewniona, niezawodowa, zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna), rodzinny dom dziecka oraz z formie instytucjonalnej: placówka opiekuńczo-wychowawcza, regionalna placówka opiekuńczo-terapeutyczna oraz interwencyjny ośrodek preadopcyjny.
Piecza zastępcza zapewnia realizację planu pracy z rodziną lub gdy jest to niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka, przygotowanie dziecka do godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia, pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki, nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych, a także zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych. Aby zapobiec konieczności odebrania dziecka z rodziny biologicznej lub umożliwić powrót dziecka z pieczy zastępczej Miejski Ośrodek  Pomocy Społecznej zatrudnia asystenta rodziny , który pracuje z rodzinami. Asystenta do rodziny kieruje kierownik MOPS na wniosek sądu lub pracownika socjalnego.

OGÓLNOPOLSKIE POGOTOWIE
DLA OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE
„NIEBIESKA LINIA”
22 668 70 00
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

TELEFON ZAUFANIA
 DS. PRZEMOCY W RODZINIE
33 851 29 29
czynny codziennie w godzinach 19.00 – 7.00 w
„Powiatowym Ośrodku Wsparcia”
dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie
ul. Mała Łąka 17a, 43-400 Cieszyn


TELEFON Komisariatu Policji Wisła ul. 1 Maja 44a
47 857 37 10

TELEFON Zespołu Interdyscyplinarnego przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej Wisła pl.B.Hoffa3  
33 855 35 53

Przemoc domowa

Przemoc w rodzinie to wszystkie jednorazowe lub powtarzające się działania lub zaniechania osoby najbliższej, wspólnie zamieszkującej lub gospodarującej, zmuszające do zachowań wbrew woli danej osoby w szczególności narażające na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność w tym seksualną, powodujące szkody na zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne.

Widziana jest z różnych perspektyw: moralnej, społecznej, psychologicznej, prawnej, zawsze jest przestępstwem.

Przepisem podstawowym, który dotyczy przemocy w rodzinie jest art 207 k. k. mówiący o znęcaniu się fizycznym lub moralnym nad członkiem swojej rodziny lub nad inną osobą, pozostającą w stałym lub zmiennym stosunku do sprawcy. Artykuł ten dotyczy także sytuacji dziecka małoletniego lub osoby starszej, niepełnosprawnej, słowem, bezradnej. By przemoc mogła być uznana za przestępstwo musi mieć charakter ciągły. Powtarzający się „incydent” nie jest więc już jednorazową sytuacją, lecz kwalifikuje się do procederu znęcania się.

Wśród innych czynów, które omawia ustawa znajdują się:

  • gwałt (art. 197 k. k.),
  • zmuszanie do określonych zachowań (art. 191 k. k.),
  • uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego (art. 209 k. k.),
  • kradzież (art. 278 i 279 k. k.),
  • naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k. k.),
  • porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej (art. 210 k. k.),
  • uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego wbrew woli osoby powołanej do opieki (art. 211 k. k.),
  • dopuszczenie się czynu lubieżnego względem osoby poniżej 15 lat (art. 200 k. k.)*,
  • groźby popełnienia przestępstwa na szkodę najbliższych (art. 190 k. k.),
  • nakłanianie i zmuszanie do czynów nierządnych przy wykorzystywaniu stosunku zależności (art. 199 k. k.),
  • rozpijanie małoletniego (art. 208 k. k.).



Obronie interesów osób krzywdzonych w rodzinie mają służyć również zapisy prawa cywilnego, zawarte w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, mówiące o:

  • warunkach zniesienia przez sąd wspólności majątkowej, zarówno ustawowej, jak i umownej – art. 52,
  • możliwości sądowego ustalenia ojcostwa – art. 84,
  • obowiązku przyczynienia się ojca dziecka nie będącego mężem matki, do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem, oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie połogu – art. 141,
  • obowiązku rodziców do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka – art. 133,
  • warunkach orzekania rozwodu – art. 56,
  • orzekaniu o winie rozkładu małżeństwa – art. 57,
  • rozstrzyganiu władzy rodzicielskiej, obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka w przypadku rozwodu – art. 58 par. 1,
  • sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania w przypadku rozwodu – art. 58 par. 2,
  • warunkach dokonania podziału wspólnego majątku – art. 58 par. 3,
  • warunkach żądania od rozwiedzionego małżonka środków na utrzymanie – art. 60,
  • warunkach eksmisji – art. 36, 37, 38.



Pomimo, jakby się wydawało, dość dobrych regulacji prawnych, zdecydowana większość sprawców przemocy w rodzinie pozostaje bezkarna.

Przemoc w rodzinie należy do zjawisk patologicznych. Muszą zostać zebrane dowody, świadkowie muszą stawić się przed sądem, ofiary przemocy są poddawane różnego rodzaju naciskom ze strony sprawcy, rodziny, kolegów i środowiska. Sprawy są umarzane ze względu na brak dowodów, znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu czy wycofania oskarżenia. Druk „Niebieskiej karty” ma pomagać w uruchomieniu w ogóle procedury zatrzymania domowej przemocy.

Uprawnione instytucje chętnie korzystają z zaostrzonych przepisów wobec sprawców przemocy. Ustawa zaowocowała licznymi nakazami opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania przez sprawcę przemocy. Nakaz opuszczenia mieszkania obowiązuje przez 3 miesiące, ale sąd ma możliwość przedłużyć go o kolejny kwartał. Sprawca przemocy może zwrócić się w takiej sytuacji o wskazanie mu miejsca noclegowego. Ofiara przemocy nie musi już szukać schronienia przed sprawcą np. w domu samotnej matki.

Zaostrzone przepisy spowodowały także składanie wniosków o obligatoryjne zarządzenie wykonania kary sprawcom, którzy przebywali na przedterminowym warunkowym zwolnieniu i ponownie stosowali przemoc wobec członków swojej rodziny.

Procedurę „Niebieskiej Karty” wszczynają: Policja, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, placówki oświaty, placówki służby zdrowia.

Karta Dużej Rodziny to system zniżek i dodatkowych uprawnień dla rodzin 3+ zarówno w instytucjach publicznych, jak i w firmach prywatnych. Jej posiadacze mają możliwość tańszego korzystania z oferty instytucji kultury, ośrodków rekreacyjnych czy księgarni na terenie całego kraju. Posiadanie Karty ułatwia więc dużym rodzinom dostęp do rekreacji oraz obniża koszty codziennego życia.

W praktyce Karta Dużej Rodziny zapewnia zniżki przy zakupie jedzenia i kosmetyków, odzieży i obuwia, książek, zabawek oraz paliwa. Obniża także koszty rachunków za usług telekomunikacyjne czy bankowe. Pozwala na tańsze przejazdy pociągami i komunikacją publiczną w wybranych miejscowościach.

Posiadacze Karty Dużej Rodziny mogą korzystać z oferty w ponad 10 tys. miejsc zgłoszonych przez ponad tysiąc firm i instytucji z całej Polski. Milionowa Karta została wydana w maju 2015 r. Karta przysługuje niezależnie od uzyskiwanych dochodów rodzinom z co najmniej trójką dzieci:

  • w wieku do ukończenia 18 roku życia,
  • w wieku do ukończenia 25 roku życia, w przypadku gdy dziecko uczy się w szkole lub szkole wyższej,
  • bez ograniczeń wiekowych, w przypadku dzieci legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.

Ważne jest, aby w chwili składania wniosku rodzina spełniała ww. warunki. Jeśli w chwili składania wniosku rodzina nie ma na utrzymaniu co najmniej trojga dzieci spełniających wymienione wyżej warunki, Karta Dużej Rodziny nie będzie przysługiwała żadnemu z jej członków.

Przy składaniu wniosku należy okazać w szczególności:

  1. w przypadku rodzica – dokument potwierdzający tożsamość oraz oświadczenie, że rodzic nie jest pozbawiony władzy rodzicielskiej ani ograniczony we władzy rodzicielskiej przez umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej w stosunku do co najmniej trojga dzieci;
  2. w przypadku małżonka rodzica – dokument potwierdzający tożsamość oraz akt małżeństwa;
  3. w przypadku dzieci w wieku do ukończenia 18. roku życia – akt urodzenia lub dokument potwierdzający tożsamość;
  4. w przypadku dzieci w wieku powyżej 18. roku życia – dokument potwierdzający tożsamość oraz oświadczenie lub zaświadczenie o planowanym terminie ukończenia nauki
    w danej placówce;
  5. w przypadku dzieci legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności w wieku powyżej 18. roku życia – dokument potwierdzający tożsamość oraz orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności;
  6. w przypadku dzieci umieszczonych w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka – postanowienie o umieszczeniu w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka;
  7. w przypadku osób przebywających w dotychczasowej rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka, o których mowa w art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej – oświadczenie o pozostawaniu
    w dotychczasowej rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka.

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka.

Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:

  1. rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;
  2. opiekunowi faktycznemu dziecka;
  3. osobie uczącej się.

Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674,00zł. W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764,00zł.


Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko:

  1. 18 roku życia lub
  2. nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo
  3. 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.


Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do zasiłku rodzinnego ustala się na okres zasiłkowy, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego.

Okres zasiłkowy trwa od 1 listopada 2018r. do 31 października 2019r.

W okresie od dnia 1 listopada 2015r. do nadal wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:

  1. 89,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
  2. 118,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;
  3. 129,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli:

  1. dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;
  2. dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;
  3. osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;
  4. pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko;
  5. osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że: 
    rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,
    ojciec dziecka jest nieznany,
    powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,
    sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka.
  6. członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą, chyba że przepisy o koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu:

  1. urodzenia dziecka (jednorazowo 1 000 zł);
  2. opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (400,00 zł miesięcznie);
  3. samotnego wychowywania dziecka (185,00 zł miesięcznie);
  4. wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej (90,00 zł miesięcznie);
  5. kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego (80,00 zł lub 100,00 zł miesięcznie);
  6. rozpoczęcia roku szkolnego (100,00 zł raz w roku);
  7. podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania (63,00 zł lub 105,00 zł miesięcznie).

UWAGA 
Przy ubieganiu się o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka, jak również o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka, wymagane jest przedłożenie zaświadczenia lekarskiego lub zaświadczenia wystawionego przez położną, potwierdzającego, że kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później do 10 tygodnia ciąży do porodu.
Powyższy warunek nie dotyczy opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka, a także osób, które przysposobiły dziecko. 

Świadczenie rodzicielskie przysługuje:

  1. matce albo ojcu dziecka;
  2. opiekunowi faktycznemu dziecka w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia10. roku życia;
  3. rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
  4. osobie, która przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje ojcu dziecka w przypadku:

  • skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka;
  • śmierci matki dziecka;
  • porzucenia dziecka przez matkę.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje przez okres:

  • 52 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub objęcia opieką jednego dziecka;
  • 65 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia dwojga dzieci lub objęcia opieką dwojga dzieci;
  • 67 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia trojga  dzieci lub objęcia opieką trojga dzieci;
  • 69 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia czworga dzieci lub objęcia opieką czworga dzieci;
  • 71 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia pięciorga i więcej dzieci lub objęcia opieką pięciorga i więcej dzieci.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje od dnia:

  • porodu;
  • objęcia dziecka opieką, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia – w przypadku objęcia opieką dziecka lub ustanowienia rodziny zastępczej;
  • przysposobienia dziecka, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia – w przypadku przysposobienia dziecka.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje w wysokości 1000,00 zł miesięcznie, za wyjątkiem sytuacji gdy kobieta urodzi dziecko w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych, lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu, lub w okresie przedłużenia zasiłku dla bezrobotnych, świadczenie rodzicielskie przysługuje jednemu z rodziców w wysokości różnicy między kwotą świadczenia rodzicielskiego    a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Osobie uprawnionej do świadczenia rodzicielskiego przysługuje:

  • w tym samym czasie jedno świadczenie rodzicielskie bez względu na liczbę wychowywanych dzieci;
  • jedno świadczenie rodzicielskie w związku z wychowywaniem tego samego dziecka.

Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje, jeżeli:

  1. co najmniej jeden z rodziców dziecka, opiekun faktyczny dziecka lub rodzina zastępcza, otrzymują zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego;
  2. dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej;
  3. jeden z rodziców dziecka, opiekun faktyczny dziecku lub rodzina zastępcza, nie sprawują lub zaprzestali sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w tym w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej, które uniemożliwiają sprawowanie tej opieki;
  4. w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku rodzinnego, z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna;
  5. matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, rodzinie zastępczej, osobie, która przysposobiła dziecko, przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna w okresie ostatnich 2 miesięcy:

  • do ukończenia przez nią 18 roku życia albo
  • w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo
  • w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bez względu na wiek.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 800 zł miesięcznie.

W przypadku utraty dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku, ustalając jego dochód, nie uwzględnia się dochodu utraconego.

W przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, ustalając dochód członka rodziny, uzyskany w tym roku dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód ten był osiągnięty, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

W przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy jego dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, powiększonego o kwotę uzyskanego dochodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują, jeżeli osoba uprawniona:

  1. została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;
  2. zawarła związek małżeński.

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z dokumentami do dnia 31 sierpnia, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata świadczeń przysługujących za miesiąc październik następuje do dnia 31 października.

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z dokumentami w okresie od dnia 1 września do dnia 31 października, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata świadczeń przysługujących za miesiąc październik następuje do dnia 30 listopada.

Wymagane dokumenty:

  • oświadczenie wnioskodawcy o przekazaniu organowi egzekucyjnemu wszelkich znanych mu informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu;
  • oświadczenie wnioskodawcy o miejscu zamieszkania, wieku, zatrudnieniu i sytuacji ekonomicznej osób zobowiązanych względem osoby uprawnionej do alimentacji;
  • oświadczenia wnioskodawcy o dochodach członków rodziny osiągniętych w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, innych niż dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 i 2048 oraz z 2017 r. poz. 60, 528, 648, 859 i 1089);
  • zaświadczenie naczelnika urzędu skarbowego, dotyczące członków rodziny rozliczających się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
    zaświadczenie właściwego organu gminy, nakaz płatniczy albo oświadczenie o wielkości gospodarstwa rolnego wyrażonej w hektarach przeliczeniowych ogólnej powierzchni w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy;
  • zaświadczenie lub oświadczenie o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkoły lub szkoły wyższej;
  • umowę dzierżawy, w przypadku oddania części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego w dzierżawę, na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, albo oddania gospodarstwa rolnego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej;
  • umowę zawartą w formie aktu notarialnego, w przypadku wniesienia gospodarstwa rolnego do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną;
  • odpis podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty na rzecz osób w rodzinie lub poza rodziną, odpis postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty na rzecz osób w rodzinie lub poza rodziną, lub odpis protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub odpis zatwierdzonej przez sąd ugody zawartej przed mediatorem lub innego tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, zobowiązujących do alimentów na rzecz osób w rodzinie lub poza rodziną;
  • przekazy lub przelewy pieniężne dokumentujące wysokość zapłaconych alimentów, jeżeli członkowie rodziny są zobowiązani wyrokiem sądu, ugodą sądową lub ugodą zawartą przed mediatorem lub innym tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do ich płacenia na rzecz osoby spoza rodziny;
  • w przypadku gdy osoba uprawniona nie otrzymała alimentów albo otrzymała je w wysokości niższej od ustalonej w wyroku sądu, ugodzie sądowej lub ugodzie zawartej przed mediatorem lub innym tytule wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd: zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a także o wysokości wyegzekwowanych alimentów, lub informację właściwego sądu lub właściwej instytucji o podjęciu przez osobę uprawnioną czynności związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego za granicą albo o niepodjęciu tych czynności, w szczególności w związku z brakiem podstawy prawnej do ich podjęcia lub brakiem możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą, jeżeli dłużnik zamieszkuje za granicą;
  • dokument, w tym oświadczenie, określający datę utraty dochodu oraz wysokość i rodzaj utraconego dochodu;
  • dokument, w tym oświadczenie, określający datę uzyskania dochodu oraz wysokość i rodzaj dochodu uzyskanego przez członka rodziny oraz liczbę miesięcy, w których dochód był uzyskiwany – w przypadku uzyskania dochodu w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy;
  • dokument, w tym oświadczenie, określający datę uzyskania dochodu oraz wysokość i rodzaj dochodu uzyskanego przez członka rodziny za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu – w przypadku uzyskania dochodu po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy;
  • zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji alimentów zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonego świadczenia alimentacyjnego albo oświadczenie o bezskuteczności egzekucji alimentów;
  • kartę pobytu, w przypadku cudzoziemca przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2016 r. poz. 1990, 1948 i 2066 oraz z 2017 r. poz. 60 i 858), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej;
  • inne dokumenty, w tym oświadczenia, potwierdzające spełnienie warunków do przyznania lub ustalenia wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego będących przedmiotem wniosku.

Punkt Informacyjny dla Seniorów i ich rodzin. Każdy senior może przyjść porozmawiać o swoich problemach, uzyskać bezpłatnie informację o przysługujących prawach i dostępnych świadczeniach.


Informacji udzielają: Agnieszka Suszka i Barbara Nikiel w siedzibie MOPS Wisła Pl. B. Hoffa 3 w każdą środę od 8:00-12:00, oraz czwartek od 8:00-12:00, lub pod numerem telefonu: 730 796 633 lub pod aresem e-mail: seniorzy@wisla.pl

Do góry